Geschiedenis

Leiden, stad van boeken

Onze firma staat in een lange Leidse boekentraditie. Reeds in de vijftiende eeuw kende Leiden diverse drukkers. Hun belang en aantal groeide echter aanzienlijk na de stichting van de Leidse Universiteit in 1575 en na de val van Antwerpen in 1585. De beroemde Antwerpse drukker Christoffel Plantijn opende een filiaal in Leiden en hij werd hierin nagevolgd door Frans van Raphelingen (Raphelengius) en de Amsterdamse drukker Louis Elzevier.
De Leidse universiteitsbibliotheek was uiteraard een belangrijke afnemer van de boeken die hier werden uitgegeven, maar ook privé-personen begonnen bibliotheken aan te leggen. De aldus ontstane collecties moesten na de dood van de eigenaar vaak worden verkocht. Hiertoe schakelden de erfgenamen in veel gevallen boekhandelaars in die de boeken voor hen in veiling brachten. Veilde men aanvankelijk zonder catalogus, in 1599 - en Leiden had de primeur - verscheen de eerste gedrukte veilingcatalogus: het betrof de boekenverzameling van Philips Marnix van St. Aldegonde.
In de hierop volgende eeuwen waren het de firma's van Jordaan Luchtmans, Jacobus Hazenberg, Albertus Willem Sijthoff en Evert Jan Brill die zorgden voor de bloei van het boekenbedrijf in Leiden. De laatstgenoemde markeert de relatie met onze firma, die werd opgericht als afsplitsing van deze uitgeverij, die nog steeds grote naamsbekendheid geniet.

De historische locatie

De relatie tussen de locatie van onze firma en het boek(en)bedrijf gaat zelfs terug tot de veertiende eeuw. Op deze plaats woonde ooit de beroemde jurist en boekverzamelaar Philips van Leyden (ca. 1328-1382), de belangrijkste ambtenaar van graaf Willem V van Holland. Vanwege zijn indrukwekkende bibliotheek werd de residentie 'Templum Salomonis' genoemd, een verwijzing naar de spreekwoordelijke wijsheid van de oudtestamentische Koning Salomon.

Tot het midden van de zeventiende eeuw werd deze benaming gehandhaafd, zoals blijkt uit het drukkersmerk van Christoffel Guyot, die hier zijn zaak gevestigd had: 'In Salomons Tempel'. In de achttiende eeuw had de locatie diverse andere bestemmingen, maar voor de bouwgeschiedenis was deze periode wel bepalend. Toen de meestertimmerman Andries Warendorp in 1765 in het bezit kwam van de twee huizen op de hoek van de Nieuwsteeg (1 en 1a) voegde hij ze samen achter één -de huidige- gevel. In de negentiende eeuw wisselde het pand nog enkele malen van eigenaar, tot het in 1894 in het bezit kwam van P.J. Burgersdijk.

Burgersdijk & Niermans sinds 1894

Vanwege de bloeiende zaken op het gebied van de drukkerij en uitgeverij zag de firma E.J. Brill zich genoodzaakt de veilingactiviteiten en een deel van de antiquarische voorraad af te stoten. Pieter Johannes Burgersdijk (1867-1915) en George David Niermans (1854-1920), werknemers van Brill, boden aan om deze activiteiten over te nemen. Zij vestigden hun zaak op Nieuwsteeg 1 en herstelden de historische en toepasselijke naam van de locatie, 'Templum Salomonis', in ere.
Hoewel er geen officiële taakverdeling tussen beide heren was vastgelegd, lijkt het erop dat Burgersdijk zich vooral toelegde op de veilingen, terwijl Niermans de meeste tijd besteedde aan het antiquariaat. Na hun dood werden zij opgevolgd door mevrouw Burgersdijk-Elshout en de heer Dee, die al sinds 1901 bij de firma in dienst was. Op zijn beurt zorgde de heer Dee ervoor dat de heer J.P. Stam in het boekenvak werd geïntroduceerd, zodat die in 1940 de plaats kon innemen van mevrouw Burgersdijk-Elshout. Na de oorlog werd de firma geleid door de heer Stam en zijn echtgenote, mevrouw Stam-Hommes, die in 1969 de zaak erfde. Vanwege haar zwakke gezondheid werd zij genoodzaakt zich steeds meer uit de zaken terug te trekken tot zij uiteindelijk besloot de firma te verkopen. De huidige eigenaars Arno de Bruin en Arne Steenkamp, die sinds 1981 het antiquariaat Blaeu in de nabijgelegen Salomonsteeg runden, namen de zaak en het pand in 1986 over.

Veilingen

De eerste veilingcatalogi die door Burgersdijk & Niermans werden uitgebracht bevatten gemiddeld 3000 nummers. Naast boeken boden zij ook een categorie 'varia', voorwerpen die je in bibliotheken en studeerkamers tegenkomt, zoals bijvoorbeeld beelden, boekenkasten of globes. De in het Frans gestelde catalogi noemden niet de richtprijzen, zoals dat nu gebruikelijk is, maar de nieuwprijzen van de boeken. Eén van de hoogtepunten in de geschiedenis van de firma was de veiling in 1932 van de collectie van het Leesmuseum in Amsterdam. Andere belangrijke veilingen in de beginjaren betroffen de botanische bibliotheek van C.A.J.A. Oudemans in 1907 en de geschiedkundige collectie van P.J. Blok in 1930. In de laatste decennia kwamen diverse belangrijke bibliotheken onder de hamer: B.A. van Groningen (1987), C.H.A. Kruyskamp (1990 & 1991), J.H. Waszink (1991), J.B. Charles (1991), Th.H. Lunsingh Scheurleer (1994), A.M. Hakkert (1995), P. Gerbenzon (1996), J.C. Kamerbeek (1999), W.J. Verdenius (1999), L. de Gou (2002), Koninklijke Mij. voor Natuurkunde Diligentia (2004), Oosters Antiquarium / Rijk Smitskamp (2006, 2007 & 2017), M.A. Beelaerts van Blokland (2008), P.A. Kasteel (2009), Michaël Zeeman (2010), Rudy Kousbroek (2012) en J.P. Gumbert (2017), om er maar enkele te noemen.

Sinds enkele jaren is veilen in combinatie met internet niet meer weg te denken, en - hoewel dit de wereld van het veilingwezen vrij ingrijpend heeft veranderd - geloven wij bij Burgersdijk & Niermans er toch in te zijn geslaagd traditie en nieuwe tijd goed te combineren.

Antiquarische en nieuwe boeken

De verkoop van antiquarische boeken geschiedde vanouds grotendeels via catalogi. Meteen in 1896 brachten Burgersdijk & Niermans hun eerste grote catalogus uit op het gebied van Klassieke filologie, Neolatijn en Archeologie.
In 1926 begon de firma ook met de verkoop van nieuwe boeken op het gebied van Letteren, Geschiedenis en Theologie. Met het oog hierop werd het pand aan de Nieuwsteeg gedeeltelijk opnieuw ingericht. In de volgende jaren opende Burgersdijk & Niermans ook een filiaal in de Breestraat. Toen de Universiteit Leiden tijdens de oorlog werd gesloten volgde de firma de studenten naar Amsterdam, waar zij twee filialen opende, achtereenvolgens in de Langebrugsteeg en de Leidsestraat. Op deze laatstgenoemde locatie vestigde zij ook een veilinghuis, dat in 1944 werd overgebracht naar de Herengracht. In 1947 werden de activiteiten van Burgersdijk & Niermans opnieuw gebundeld in de Nieuwsteeg in Leiden.

Toen de firma in 1986 eigendom werd van Arno de Bruin en Arne Steenkamp, werd behalve de restauratie van het pand ook de renovatie van het boekenbedrijf voortvarend ter hand genomen. Zo werden catalogi op het gebied van klassieke talen met regelmaat gepubliceerd onder de titel 'Books on Classical Studies'. Deze driemaandelijkse 'newsletters' bevatten nieuw verschenen boeken en antiquarische titels; een zeer verleidelijke mix voor de geïnteresseerden op dit vakgebied in binnen- en buitenland. Al spoedig werden de eerste schreden op het pad van de automatisering gezet en werden er - in eigen huis - systemen ontwikkeld voor de catalogisering van binnenkomende collecties.